Ağustos 2009

69-71

Mustafa YAKUT¹, Emine UYSAL², Gülsevim BEŞİK², Yeliz ÖZKAN², Gülnihan KIRBA޳, Ali ÖZDEN¹

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji Bilim Dalı¹, Gastroenteroloji Bilim Dalı Endoskopi Ünitesi, Pediatrik Gastroenteroloji Bilim Dalı, Ankara

Amaç: Bu çalışmada amaç kolonoskopi öncesi oral NaP solüsyonu kullanılarak barsak hazırlığı yapılan hastalarda kolon temizliğini etkileyen faktörlerin incelemek ve toplumumuzun kolonoskopi işlemini nasıl algıladığını yapılan anket sorgulaması ile değerlendirmektir. Yöntem: Bu çalışma Ağustos 2008 - Mart 2009 döneminde Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Hastanesi Endoskopi Merkezi?nde gerçekleştirildi. Kolonoskopi işleminde kolonun temizlik ölçüsü skorlandı. İşlem öncesi ve sonrası tüm hastalar kolonoskopi hemşiresi tarafından anket ile sorgulandı. Bulgular: Çalışmaya alınan 104 hastanın yaş ortalaması 52.3 (21-82) SD 14.1 idi. Eğitim seviyesi düşük ve eğitim seviyesi yüksek grup arasında yaş dağılımı açısından fark yoktu (p=0.410) ve çalışmaya alınan hastaların (n=59) %56.2?i kadın ve (n=45) %42.9?ü erkekti. Eğitim seviyesi düşük ve eğitim seviyesi yüksek grup arasında cinsiyet dağılımı açısından fark yoktu (p=0.860). Altı hastada barsak temizliği kötü, 36 hastada barsak temizliği kabul edilebilir, 62 hastada barsak temizliği iyi-mükemmeldi. Her iki grupta da en sık görülen yan etkiler karın ağrısı %30 ve bulantı %32,8 idi. Tüm hastalarda karın ağrısı ve bulantı hafif düzeydeydi. Eğitim seviyesi düşük hastalar (n=68) ile eğitim seviyesi yüksek (n=36) hasta arasında hazırlık rejimine uyum (p=0.07) ve barsak temizliği kalitesi açısından istatistiksel anlamlı fark saptanmadı (p=0,203). Çalışmamızda kolonoskopi işlemi yapılan 104 hastadan sadece 8 hasta rutin kolorektal kanser taraması için başvurmuştu. İşlem öncesi sorgulmada eğitim seviyesi yüksek 36 hastadan 14 hasta işlemden dolayı utandığını, eğitim seviyesi düşük 68 hastadan 45 hasta işlemden dolayı utandığını söyledi (p=0,08). Sonuç: Kolonoskopi hazırlık rejimine uyum ve kolonoskopi öncesi barsak temizliği, eğitim düzeyi ile ilişkisiz bulundu. Toplumumuzda 50 yaş üstü asemptomatik bireylerin tarama programlarına yeterli ilgiyi göstermediğini ve anket sorgulaması sonuçlarına göre kolonoskopi işlemini hatırı sayılır kişinin psikolojik olarak kabullenmesi zor bir işlem olarak gördüğünü saptadık.

Kolon hazırlığı, NaP, eğitim düzeyi

Kolonoskopi, alt gastrointestinal patolojilerin tanınmasında hala altın standarttır. İşlem kalitesi bakımından iyi bir barsak hazırlığı çok önemlidir. İdeal bir barsak hazırlığında kolonoskopide kolon mukozası net görünmelidir. Kolonoskopi işleminde yetersiz kolon hazırlığı; lezyonların gözden kaçırılması, işlemin gerçekleştirilememesi, uzamış işlem zamanı ve artmış işlem komplikasyonlarına yol açabilir (1). Kullanılan hazı rlık rejimleri kolonoskopi hazırlığında çok önemlidir. Hazırlık rejimleri hasta tarafından kabul edilebilir, tolere edilebilir, etkili ve ucuz olmalıdır (2-4). Başarısız bir kolonoskopiden sonra ikinci işlem olasılığı ve artan maliyet göz ardı edilmemesi gereken durumlardır. Yetersiz kolon hazırlığının nedenleri arasında kolonoskopi zamanının geciktirilmesi, hazırlık bilgilendirmelerine uyumsuzluk, yatan hasta konumu, trisiklik antidepresan kullanımı, polip öyküsü, immobilite, erkek cinsiyet, ileri yaş, siroz, inme veya demans öyküsü varlığı ve kişilerde konstipasyon varlığı yer alır (1, 5). Bu çalışmada amaç kolonoskopi öncesi oral NaP solüsyonu kullanılarak barsak hazırlığı yapılan hastalarda başta eğitim düzeyi olmak üzere kolon temizliğini etkileyen faktörlerin incelenmesidir. Ayrıca kolonoskopi öncesi ve sonrası yapılan anket sorgulaması ile toplumumuzun kolonoskopi işlemine nasıl baktığını değerlendirilmiştir.

Kolonun değerlendirilmesinde kolonoskopi işlemi altın standarttır. İşlemin tanısal gücünü arttırmada en önemli faktör ideal bir barsak temizliği sağlanmasıdır (8). Kolonoskopi hazırlığında pek çok ajan kullanılmaktadır (9, 10) ve bir çok çalışmada kolon hazırlık rejimlerinin etkinliği karşılaştırılmıştır (11, 12). Kolonoskopistler NaP solüsyonunu PEG ve diğer solüsyonlara göre daha sık tercih etmektedirler. Araştırmamızda tüm hastalarda günlük hayatta çoğu kolonoskopistin tercih ettiği etkili ve güvenilir (13) standart barsak hazırlığı ajanı olan oral NaP solüsyonu kullanıldı. Oral NaP solüsyonu düşük hacimli hiperosmotik bir sıvıdır. Böbrek fonksiyon bozukluklarında, hiperkalsemide, dehidratasyonda, anjiyotensin konverting enzim inhibitörleri veya anjiyotensin reseptör blokörleri kullanan hipertansiyonlu hastalarda, hiperfosfatemi ve renal yetmezlik (fosfat nefropatisi) riski mevcuttur (14,15). Çalışmamızda her iki grupta da en sık görülen yan etkiler karın ağrısı %30 ve bulantı %32,8 idi. Tüm hastalarda karın ağrısı ve bulantı hafif düzeydeydi. Hiç bir hastada elektrolit imbalansı görülmedi. Barsak motilitesinin değişmesi veya azalması alınan yetersiz barsak hazırlığına sebep olabilmektedır. Kabızlık, depresyon, ileri yaş, sedanter yaşam, beslenmede yeterli lifli gıda ve sıvı alınmaması gibi faktörler barsak temizliğini olumsuz etkileyebilir. Çalışmamızda kolonoskopi işlemi yapılan 104 hasta değerlendirildi. Çalışma öncesi değerlendirmede eğitim seviyesi yüksek olanlarda kolonoskopi hazırlık rejimine uyumun ve barsak temizliğinin daha iyi olacağı ön görüldü. Kolonoskopi hazırlık kalitesinin değerlendirilmesinde eğitim seviyesi düşük ve yüksek grubta anlamlı farklılık saptanmadı (p=0.203). Eğitim seviyesi yüksek grupta hazırlık rejimine uyum ve işlemden utanma duymama eğitim seviyesi düşük gruptan daha yüksekti ancak bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildi. Sonuç olarak çalışmamızda kolon hazırlığı amacıyla kullanılan oral NaP solusyonu etkili ve iyi tolere edilir olarak bulundu. Kolonoskopi hazırlık rejimi kullanımı uyumu ve kolonoskopi öncesi barsak temizliği eğitim düzeyi ile ilişkisiz bulundu. Toplumumuzda 50 yaş üstü asemptomatik bireylerin tarama programlarına yeterli ilgiyi göstermediği ve anket sorgulaması sonuçlarına göre kolonoskopi işlemini hatırı sayılır kişinin psikolojik olarak kabullenmesi zor bir işlem olarak gördüğünü saptadık. Bu çalışmanın sonucunda kolonoskopi taraması ve işleminin faydalarının topluma daha yoğun olarak anlatılması gerektiği kanısına vardık.

Bu çalışma Ağustos 2008 - Mart 2009 döneminde Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Hastanesi Endoskopi Merkezi?nde gerçekleştirildi. Çalışmaya gastroenteroloji polikliniğine başvuran 18 yaş ve üstü hastalar dâhil edildi. Hastalar komorbid hastalıklar açısından sorgulandı. Tüm kolonoskopi işlemleri tek gastroenterolog tarafından değerlendirildi. Tüm hastalar işlem öncesi ve sonrası anket ile endoskopi hemşiresi tarafından işlem ile ilgili subjektif olarak sorgulandı. İlkokul mezunu ve okul eğitimi olmayan hastalar düşük eğitim grubuna, diğer hastalar yüksek eğitim grubuna alındı. Kolonoskopiden hemen önce ve işlem sonrasında hastalara hazırlık aşamalarında işleme subjektif uyum skorlaması ve yan etki profili sorgulanarak veriler kaydedildi. Kolonoskopik incelemede hazırlığın kalitesi, lümen temizliği bakımından Tablo-1?de belirtilen kriterlere göre yorumlandı (6, 7). Kategorik verilerin karşılaştırılması için Ki-kare ya da gereğinde Fisher?s Exact test, sürekli verilerin karşılaştırılmasında Mann Whitney U testi kullanıldı. Tüm analizler SPSS (Stasistical Package for Social Sciences) 15,00 paket programı kullanılarak yapıldı.

Kolonoskopi işlemi yapılan 104 hasta çalışmaya alındı. Tüm hastalar değerlendirildiğinde 68 hasta eğitim seviyesi düşük grupta, 36 hasta ise eğitim seviyesi yüksek gruptaydı. Çalışmaya alınan hastaların yaş ortalaması 52.3 (21-82) SD 14.1 idi. Çalışmaya alınan hastaların (n=59) %56.2?si kadın ve (n=45) %42.9?u erkekti. Eğitim seviyesi düşük ve eğitim seviyesi yüksek grup arasında cinsiyet dağılımı açısından fark yoktu (p=0.860). Eğitim seviyesi düşük ve eğitim seviyesi yüksek grup arasında yaş dağılımı açısından fark yoktu (p=0.410).
Tüm hastalar değerlendirildiğinde ortalama kolonoskopi süresi 18,4 (8-45) dakika SD 8,1 idi. Ortalama kolonoskopi süresi ile eğitim seviyesi ve barsak temizliği skoru açısından istatiksel bir anlamlılık saptanmadı (p=0,376). İşlem öncesi barsak hazırlığına uyum skorları araştırmacı tarafından değerlendirildi. Solüsyonu tam ve zamanında alan hastaların uyumu iyi; solüsyonu zamanında almayan ve/veya yetersiz alan hastalar kötü olarak değerlendirildi. Barsak hazırlık aşamasında işleme uyum skoru bakımından yapılan değerlendirmede eğitim seviyesi düşük hastalar (n=68) ile eğitim seviyesi yüksek (n=36) hastalar arasında hazırlık rejimine uyum açısından istatistiksel anlamlı fark saptanmadı(p=0,07).
Kolonoskopi hazırlık kalitesinin değerlendirildiği skalada tüm hastaların değerlendirilmesinde 6 hastada barsak temizliği kötü, 11 hastada barsak temizliği orta, 12 hastada barsak temizliğ i kabul edilebilir, 38 hastada barsak temizliği iyi, 5 hastada ise barsak temizliği mükemmeldi. Kolonoskopi hazırlık kalitesinin değerlendirildiği skalada eğitim seviyesi yüksek grupta 4 hastada barsak temizliği kötü, 2 hastada barsak temizliği orta, 11 hastada barsak temizliği kabul edilebilir,16 hastada barsak temizliği iyi, 3 hastada ise barsak temizliği mükemmeldi. Eğitim seviyesi düşük grupta ise 2 hastada barsak temizliği kötü, 12 hastada barsak temizliği orta, 11 hastada barsak temizliği kabul edilebilir, 40 hastada barsak temizliği iyi, 3 hastada ise barsak temizliği mükemmeldi. Kolonoskopi hazırlık kalitesinin değerlendirilmesinde eğitim seviyesi düşük ve yüksek grubta anlamlı farklılık saptanmadı (p=0.203).
Çalışmamızda kolonoskopi işlemi yapılan 104 hastadan sadece 8 hasta rutin kolorektal kanser taraması için başvurmuştu. İşlem öncesi sorgulmada 59 hasta işlemden utandığını, 45 hasta ise işlemi normal karşıladığını söyledi. Eğitim seviyesi düşük grupta 23 hastada, eğitim seviyesi yüksek grupta 14 hasta işlemden utandığını bildirdi.İşlem sonrası anket sorgusunda; tıbbi nedenler ile işlem tekrarı gerekirse işlemi yaparmı sınız sorusuna 34 hasta hiç bir koşulda işlemi yaptırmayacağı nı bildirdi.
Bütün hastalar, kolonoskopi işlemi öncesi kullanılan hazırlık rejimine bağlı gelişen yan etkiler açısından sorgulandı. Yan etki yönünden yapılan analizde, her iki grupta da en sık görülen yan etkiler karın ağrısı %30 ve bulantı %32,8 idi. Tüm hastalarda karın ağrısı ve bulantı hafif düzeydeydi.

Kolonun değerlendirilmesinde kolonoskopi işlemi altın standarttır. İşlemin tanısal gücünü arttırmada en önemli faktör ideal bir barsak temizliği sağlanmasıdır (8). Kolonoskopi hazırlığında pek çok ajan kullanılmaktadır (9, 10) ve bir çok çalışmada kolon hazırlık rejimlerinin etkinliği karşılaştırılmıştır (11, 12). Kolonoskopistler NaP solüsyonunu PEG ve diğer solüsyonlara göre daha sık tercih etmektedirler. Araştırmamızda tüm hastalarda günlük hayatta çoğu kolonoskopistin tercih ettiği etkili ve güvenilir (13) standart barsak hazırlığı ajanı olan oral NaP solüsyonu kullanıldı.
Oral NaP solüsyonu düşük hacimli hiperosmotik bir sıvıdır. Böbrek fonksiyon bozukluklarında, hiperkalsemide, dehidratasyonda, anjiyotensin konverting enzim inhibitörleri veya anjiyotensin reseptör blokörleri kullanan hipertansiyonlu hastalarda, hiperfosfatemi ve renal yetmezlik (fosfat nefropatisi) riski mevcuttur (14,15). Çalışmamızda her iki grupta da en sık görülen yan etkiler karın ağrısı %30 ve bulantı %32,8 idi. Tüm hastalarda karın ağrısı ve bulantı hafif düzeydeydi. Hiç bir hastada elektrolit imbalansı görülmedi.
Barsak motilitesinin değişmesi veya azalması alınan yetersiz barsak hazırlığına sebep olabilmektedır. Kabızlık, depresyon, ileri yaş, sedanter yaşam, beslenmede yeterli lifli gıda ve sıvı alınmaması gibi faktörler barsak temizliğini olumsuz etkileyebilir. Çalışmamızda kolonoskopi işlemi yapılan 104 hasta değerlendirildi.
Çalışma öncesi değerlendirmede eğitim seviyesi yüksek olanlarda kolonoskopi hazırlık rejimine uyumun ve barsak temizliğinin daha iyi olacağı ön görüldü. Kolonoskopi hazırlık kalitesinin değerlendirilmesinde eğitim seviyesi düşük ve yüksek grubta anlamlı farklılık saptanmadı (p=0.203).
Eğitim seviyesi yüksek grupta hazırlık rejimine uyum ve işlemden utanma duymama eğitim seviyesi düşük gruptan daha yüksekti ancak bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildi.
Sonuç olarak çalışmamızda kolon hazırlığı amacıyla kullanılan oral NaP solusyonu etkili ve iyi tolere edilir olarak bulundu. Kolonoskopi hazırlık rejimi kullanımı uyumu ve kolonoskopi öncesi barsak temizliği eğitim düzeyi ile ilişkisiz bulundu. Toplumumuzda 50 yaş üstü asemptomatik bireylerin tarama programlarına yeterli ilgiyi göstermediği ve anket sorgulaması sonuçlarına göre kolonoskopi işlemini hatırı sayılır kişinin psikolojik olarak kabullenmesi zor bir işlem olarak gördüğünü saptadık. Bu çalışmanın sonucunda kolonoskopi taraması ve işleminin faydalarının topluma daha yoğun olarak anlatılması gerektiği kanısına vardık.

1. Rex DK, Imperiale TF, Latinovich DR, Bratcher LL. Impact of bowel preparation on efficiency and cost of colonoscopy. Am J Gastroenterol 2002;97:1696-700.
2. Di Palma JA, Brady CE. Colon cleansing for diagnostic and surgical procedures: polyethylene glycol-electrolyte lavage solution. Am J Gastroenterol 1989;84:1008-16.
3. Tooson JD, Gates LK Jr. Bowel preparation before colonoscopy. Choosing the best lavage regimen. Postgrad Med 1996;100:203-4, 207-12, 214.
4. Steven DW, David EB, Todd HB, et al. A consensus document on bowel preparation before colonoscopy: prepared by a task force from the American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS), the American Society for Gastrointestinal Endoscopy (ASGE), and the Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons (SAGES) Surg Endosc 2006;20:1147-60.
5. Ness RM, Manam R, Hoen H, Chalasani N. Predictors of inadequate preparation for colonoscopy. Am J Gastroenterol 2001;96:1792-802.
6. Parra-Blanco A, Nicolas-Perez D, Gimeno-Garcia A, et al. The timing of bowel preparation before colonoscopy determines the quality of cleansing, and is a significant factor contributing to the detection of flat lesions: a randomized study.World J Gastroenterol 2006;12:6161-6.
7. DiPalma JA, Marshall JB. Comparison of a new sulfate-free polyethylene glycol electrolyte lavage solution versus a standard solution for colonoscopy cleansing. Gastrointest Endosc 1990;36:285-9.
8. Hookey LC, Depew WT, Vanner S. The safety profile of oral sodium phosphate for colonic cleansing before colonoscopy in adults. Gastrointest Endosc 2002;56:895-902.
9. Sharma VK, Steinberg EN, Vasudeva R, Howden CW. Randomized, kontralled study of pretreatment with magnesium citrate on the quality of colonoscopy preparation with polietilen glycol electrolyte lavage solution. Gastrointest Endosc 1997;46:541-3.
10. Adams WJ, Meagher AP, Lubowski DZ, King DW Bisacodyl reduces the volume of PEG solution required for bowel preparation. Dis Colon Rectum 1994;27:229-33.
11. Afridi SA, Barthel JS, King PD, et al. Prospective, randomized trial comparing a new sodium phosphate-bisacodyl regimen with conventional PEG-ES lavage for outpatient colonoscopy preparation. Gastrointest Endosc 1995;41:485-9.
12. Henderson JM, Barnett JL, Turgeon DK, et al. Single-day, divided-dose oral sodium phosphate laxative versus intestinal lavage as preparation for colonoscopy: efficacy and patient tolerance. Gastrointest Endosc 1995;42:238-43.
13. Rejchrt S, Bures J, Siroky M, et al. A prospective, observational study of colonic mucosal abnormalities associated with orally administered sodium phos-phate for colon cleansing before colonoscopy. Gastrointest Endosc 2004;59:651-4.
14. Markowitz GS, Stokes MB, Radhakrishnan J, D'Agati VD. Acute phosphate nephropathy following oral sodium phosphate bowel purgative: an underrecognized cause of chronic renal failure. J Am Soc Nephrol. 2005; 16:3389-96. Epub 2005 Sep 28.
15. Cohen SM, Wexner SD, Binderow SR, et al. Prospective, randomized, endoscopic-blinded trial comparing precolonoscopy bowel cleansing methods. Dis Colon Rectum 1994;37:689-96.