Nisan 2016

1-3

Yusuf YÜCEL^1,2, Alpay AKTÜMEN³, Timuçin AYDOĞAN⁴, Ahmet UYANIKOĞLU⁴, Ahmet ŞEKER¹, Orhan GÖZENELݹ, Abdullah ÖZGÖNÜL¹, Alpaslan TERZݹ, Ali UZUNKÖY¹

Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi, ¹Genel Cerrahi Anabilim Dalı, ⁴Gastroenteroloji Anabilim Dalı, Şanlıurfa
Karabük Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ²Genel Cerrahi Anabilim Dalı, ³Patoloji Anabilim Dalı, Karabük

Giriş ve Amaç: Endoskopi ünitemizde üst gastrointestinal endoskopi uygulanan hastalarda özofagus, mide, proksimal duodenum hastalıkları sıklığının retrospektif olarak araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Karabük Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi endoskopi ünitesinde 2006-2012 yılları arasında üst gastrointestinal sistem endoskopi yapılarak video arşivleme sistemine kaydedilen hastaların yaşı, cinsiyeti ve endoskopi raporlarındaki özofagus, mide ve proksimal duodenum hastalıkları belirlendi. Bulgular: Üst gastrointestinal sistem şikayetleri nedeniyle 7703 hastaya endoskopik işlem yapıldı. Hastaların 4578’i (%59,4) kadın, 3125’i (%40,6) erkekti. Kadınların yaş aralığı 18-83 (ortalama: 57.8), erkeklerin 20-93 (ortalama: 54.3) yaş idi. Hastaların 565’inin endoskopisinde patoloji tespit edilmedi. Olguların %99.2’sinde üst gastrointestinal sistem endoskopisi topikal farenks anez- tezisi ile yapıldı. Üst gastrointestinal sistem endoskopisi uygulanan olgularda mide kanseri oranı %1.4 bulundu. Yapılan endoskopik işlemler sırasında komplikasyon ve mortalite oranı %0 idi. Sonuç: Özofagogastroduodenoskopi, üst gastrointestinal sistem hastalıkların teşhisinde hala altın standarttır, topikal farenks aneztezisi ile kolaylıkla uygulanabilir, mortalite ve komplikasyon oranı oldukça düşük, tanısal bir işlemdir

Endoskopi, gastrointestinal sistem, mide kanseri

Üst gastrointestinal sistem (GİS) endoskopisi, özofagus, mide ve proksimal duodenum hastalıklarının tanısında yaygın olarak kullanılan, en güvenilir tanı yöntemidir. Bu yöntemin avantajı endoskopi yapılan organın iç yüzeyini direkt olarak görmek, lezyonlardan patolojik örnekleme yapabilmek, gerektiğinde de endoskopik tedavi uygulayabilmektir. Disfaji, retrosternal yanma/ağrı, epigastrik yanma/ağrı, kanama, dispepsi, kilo kaybı, bulantı ve kusma üst gastrointestinal sistem hastalıklarının sık görülen semptomlarındandır. Bu semptomlar, benign bir hastalığın belirtisi olabileceği gibi, malign bir duruma da işaret edebilirler. Bundan dolayı, bu semptomlara sahip olan hastaların olabildiğince erken, endoskopi ile değerlendirilmeleri gerekir (1-3). Biz bu çalışmamızda; endoskopi ünitemizde üst GİS endoskopisi uygulanan hastaların özofagus, mide, proksimal duodenum hastalıklarının sıklığını retrospektif olarak belirleyip sunmayı amaçladık.

Üst GİS endoskopisi özofagus, mide ve proksimal duodenum hastalıklarının semptomlarını ortaya çıkarmada en güvenilir yöntemdir. Endoskop eski dönemlerde daha çok tanısal amaçlı kullanılmasına karşın terapötik endoskopların geliştirilmesiyle tedavi amaçlı kullanımı da yaygınlaşmaktadır. Üst GİS endoskopisi esnasında sedatif ve analjezik ajan kullanımı hastane ve ülkeye göre değişmektedir. Günümüzde bilinçli sedasyon yapan ajanların endoskopik işlemlerdeki gerekliliği konusunda fikir birliği yoktur. Avrupa, Güney Amerika ve Asya’da gastroskopi, sigmoidoskopi gibi nisbeten basit işlemlerde, genellikle sedasyon uygulanmamaktadır. Sedasyon, doğru tanı koymak, hasta ve hekim açısından konforu artırmak için faydalıdır. Ancak monitorizasyon ve işlem sonrası takip gerektirmesi nedeniyle, hasta müracaat oranının fazla olduğu endoskopi ünitelerinde işlem sayısını azaltabilir (6- 8). Endoskopi ünitemizin şehrimizde tek olması ve ünitemize müracaat eden hasta sayısının fazla olması nedeniyle, olguların %92’sine tek başına topikal farenks aneztezisi ile üst gastrointestinal sistem endoskopisi yapıldı. Üst gastrointestinal sistem endoskopi sonuçları incelendiğinde patolojiler en fazla midede görülmekteydi (%57.04). Mide patolojileri içinde de en fazla gastrit bulundu (%89.70). Peptik ülser %10.45 ve duodenal ülser/gastrik ülser oranı 1.84 bulundu. Gastrit ve peptik ülser oranları literatürle uyumluydu (1, 7). Üst GİS endoskopisinin komplikasyonu çok nadirdir. Açlık süresi yeterli olmayan ya da mide boşalması geç olan hastalarda aspirasyon pnömonisi ortaya çıkabilir. Sedasyon sağ- lamak için verilen ilaca karşı reaksiyon ve verilen ilacın yan etkisi olabilir. Yabancı cisim çıkarılırken, duodenum ve mide poliplerine polipektomi yaparken perforasyon ve kanama gö- rülebilir. Endoskopi işlemi sırasında kardiyak ve pulmoner hastalıkları olanlarda ölüme kadar giden tablolar ortaya çıkabilir. Çalışmamızda, endoskopi yapılan hastaların yaş ortalaması diğer çalışmalara kıyasla daha yüksekti ve buna rağmen komplikasyon, mortalite oranı %0 bulundu (7, 9-11). Üst GİS endoskopisi mide kanseri riskinin yüksek olduğu bölgelerde tarama amaçlı da yapılabilir. Mide kanserinde bölgeler arasında ciddi farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. Ailesinde mide kanseri hikayesi olan hastalara mide kanseri risk yüksekliğinden dolayı endoskopi yapılabilir. Mide kanseri erkeklerde kadınlardan iki kat daha fazla görülür. Genellikle 40 yaşından sonra ortaya çıkar ve yetmişli yaşlarda pik yapar. Her zaman belirti vermeyebilir. Mide kanserinin en sık görüldüğü lokalizasyon antrumdur ve literatürde mide kanseri oranı %0.5-4 arasında değişmektedir (2, 12-14). Çalışmamızda Karabük bölgesinde hastanemize üst gastrointestinal şikayet nedeniyle müracaat ederek üst GİS endoskopisi uygulanan olgularda mide kanseri oranı %1.4 olup literatürle uyumluy- du. Erkek/kadın oranı 3.15, en fazla görüldüğü lokalizasyon korpus ve hastaların yaş ortalaması ise 68.38 idi (Tablo 3). Üst GİS endoskopisi; topikal farenks anestezisi ile kolaylıkla yapılabilen, mortalite-morbidite oranı oldukça düşük olan ve üst gastrointestinal sistem hastalıkların teşhisinde altın standart olarak kabul edilen bir teşhis yöntemidir.

Çalışmaya, Karabük Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi endoskopi ünitesinde 2006-2012 yılları arasında üst GİS endoskopisi yapılan ve endoskopi işlemleri video arşivleme sistemine kaydedilen 7703 hasta alındı. Hastalara endoskopi işlemi ile ilgili bilgi verildi. Endoskopiler 8 saat açlık sonrası, işlem öncesi topikal farenks aneztezisi (Xylocaine 10 mikrogr/doz) ile yapıldı. İşlemden çok korkan ve topikal farenks aneztezisi ile endoskopiyi tolere edemeyen olgularda ise midazolam 1-5 mg ile intravenöz sedasyon sağlandı. Hastaların yaşı, cinsiyeti ve endoskopi raporlarındaki özofagus, mide ve proksimal duodenum hastalıkları belirlendi. Makroskopik tanılar patoloji örnekleri ile teyit edilmeye çalışıldı. Kontrol ve tedavi amaçlı endoskopiler çalışmaya alınmadı. Endoskopide Z çizgisi ile mideye geçildiği yer arasındaki mesafenin 5 cm’den fazla olması hiatal herni olarak kabul edildi. Alt özofagial sfinkter yetmezliği ise endoskop midede iken retrofleksiyon yapılıp mide içindeki hava boşaltıldıktan sonra 15-20 saniye izlemin sonucunda kardiyanın gastroskopu iyi sarmaması ya da açık kalması olarak tanımlandı. Özofajit evrelemesi, Los Angeles sınıflamasına göre yapıldı (4). Barrett özofagus; normalde skuamoz epitel ile döşeli özofagus epitelinin, özellikle distal kısımlarda metastatik kolumnar epitele dönüşmesi olarak tanımlandı (5).

Üst GİS şikayeti nedeniyle altı yıllık süreçte 7703 hastaya endoskopik işlem yapıldı. Hastaların 4578’i (%59.4) kadın, 3125’i (%40.6) erkekti. Kadınların yaş aralığı 18-83 (ortalama: 57.8), erkeklerin ise 20-93 (ortalama: 54.3) idi. 617 (%8) olguda intravenöz midazolam ile sedasyon sağlandı. Hastaların 565’inin endoskopisinde patoloji tespit edilmedi. Üst GİS endoskopisinde teşhis edilen mide kanserli olgu sayı- sı 108 (%1.4) ve %24’ü kadın idi. 3 olgu 50 yaş altında olup, olguların yaş aralığı 42-93 (ort: 68.38) yaş idi. Mide kanserli olguların % 4.6’sı stromal tümör, %0.9’u nörondokrin tümör, %0.9’u lenfoma, %93.6’sı ise adenokarsinoma idi. Yapılan endoskopik işlemler sırasında herhangi bir komplikasyon gelişmedi ve mortalite görülmedi. Endoskopide saptanan patolojiler Tablo 1’de, patolojilerin organlara göre dağılımı Tablo 2’de, mide kanserlerinin lokalizasyonlarına göre dağılımı da Tablo 3’de özetlenmiştir.

Üst GİS endoskopisi özofagus, mide ve proksimal duodenum hastalıklarının semptomlarını ortaya çıkarmada en güvenilir yöntemdir. Endoskop eski dönemlerde daha çok tanısal amaçlı kullanılmasına karşın terapötik endoskopların geliştirilmesiyle tedavi amaçlı kullanımı da yaygınlaşmaktadır. Üst GİS endoskopisi esnasında sedatif ve analjezik ajan kullanımı hastane ve ülkeye göre değişmektedir. Günümüzde bilinçli sedasyon yapan ajanların endoskopik işlemlerdeki gerekliliği konusunda fikir birliği yoktur. Avrupa, Güney Amerika ve Asya’da gastroskopi, sigmoidoskopi gibi nisbeten basit işlemlerde, genellikle sedasyon uygulanmamaktadır. Sedasyon, doğru tanı koymak, hasta ve hekim açısından konforu artırmak için faydalıdır. Ancak monitorizasyon ve işlem sonrası takip gerektirmesi nedeniyle, hasta müracaat oranının fazla olduğu endoskopi ünitelerinde işlem sayısını azaltabilir (6- 8). Endoskopi ünitemizin şehrimizde tek olması ve ünitemize müracaat eden hasta sayısının fazla olması nedeniyle, olguların %92’sine tek başına topikal farenks aneztezisi ile üst gastrointestinal sistem endoskopisi yapıldı. Üst gastrointestinal sistem endoskopi sonuçları incelendiğinde patolojiler en fazla midede görülmekteydi (%57.04). Mide patolojileri içinde de en fazla gastrit bulundu (%89.70). Peptik ülser %10.45 ve duodenal ülser/gastrik ülser oranı 1.84 bulundu. Gastrit ve peptik ülser oranları literatürle uyumluydu (1, 7). Üst GİS endoskopisinin komplikasyonu çok nadirdir. Açlık süresi yeterli olmayan ya da mide boşalması geç olan hastalarda aspirasyon pnömonisi ortaya çıkabilir. Sedasyon sağ- lamak için verilen ilaca karşı reaksiyon ve verilen ilacın yan etkisi olabilir. Yabancı cisim çıkarılırken, duodenum ve mide poliplerine polipektomi yaparken perforasyon ve kanama gö- rülebilir. Endoskopi işlemi sırasında kardiyak ve pulmoner hastalıkları olanlarda ölüme kadar giden tablolar ortaya çıkabilir. Çalışmamızda, endoskopi yapılan hastaların yaş ortalaması diğer çalışmalara kıyasla daha yüksekti ve buna rağmen komplikasyon, mortalite oranı %0 bulundu (7, 9-11). Üst GİS endoskopisi mide kanseri riskinin yüksek olduğu bölgelerde tarama amaçlı da yapılabilir. Mide kanserinde bölgeler arasında ciddi farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. Ailesinde mide kanseri hikayesi olan hastalara mide kanseri risk yüksekliğinden dolayı endoskopi yapılabilir. Mide kanseri erkeklerde kadınlardan iki kat daha fazla görülür. Genellikle 40 yaşından sonra ortaya çıkar ve yetmişli yaşlarda pik yapar. Her zaman belirti vermeyebilir. Mide kanserinin en sık görüldüğü lokalizasyon antrumdur ve literatürde mide kanseri oranı %0.5-4 arasında değişmektedir (2, 12-14). Çalışmamızda Karabük bölgesinde hastanemize üst gastrointestinal şikayet nedeniyle müracaat ederek üst GİS endoskopisi uygulanan olgularda mide kanseri oranı %1.4 olup literatürle uyumluy- du. Erkek/kadın oranı 3.15, en fazla görüldüğü lokalizasyon korpus ve hastaların yaş ortalaması ise 68.38 idi (Tablo 3). Üst GİS endoskopisi; topikal farenks anestezisi ile kolaylıkla yapılabilen, mortalite-morbidite oranı oldukça düşük olan ve üst gastrointestinal sistem hastalıkların teşhisinde altın standart olarak kabul edilen bir teşhis yöntemidir.

1. Loffeld R, Van der Putten A. The yield of UGIE: a study of a ten-year period in the ‘Zaanstreek’. Neth J Med 2003;61:14-8. 2. Tamer A, Korkut E, Korkmaz U. Üst gastrointestinal endoskopi sonuçları: Düzce bölgesi. The Medical Journal of Kocatepe 2005;6:31-4. 3. Nur N, Yılmaz A, Yıldız G. Gatrointestinal sistem kanamalı hastaların özellikleri, endoskopi ve biyopsi sonuçlarının değerlendirilmesi. CÜ Tıp Fakültesi Dergisi 2007;29:42-6. 4. Lundell LR, Dent J, Bennett JR, et al. Endoscopic assesment of esophagitis: Clinical and functional correlation and further validation of the Los Angeles classification. Gut 1999; 45: 172-80. 5. Calvet X, Villoria A. Esophageal diseases: gastroesophageal reflux disease and Barrett’s esophagus. Gastroenterol Hepatol 2012;35:26-34. 6. Aydogan H, Aydogan T, Uyanikoglu A, et al. Propofol-ketamine combination has shorter recovery times with similar hemodynamics compared to propofol alone in upper gastrointestinal endoscopy in adults. A randomized trial. Acta Medica Mediterranea 2013;29:77. 7. Uyanıkoğlu A, Davutoğlu C, Danalıoğlu A. Peptik ülser ve kanser teşhisinde özofagogastroduodenoskopi [Esophagogastroduodenoscopy for peptic ulcer and cancer]. Akademik Gastroenteroloji Dergisi 2011;10:108-11. 8. Oğuz D, Köksal AS, Çiçek B, et al. Tanısal amaçlı endoskopik ultrasonografi yapılan hastalarda bilinçli sedasyon: Midazolam ile plaseboyu karşılaştıran randomize, çift kör, kontrollü çalışma. Akademik Gastroenteroloji Dergisi 2005;4:100-5. 9. Sarıoğlu M, Kaçam G, Bektaşi M, et al. Son iki dekatta endoskopi merkezinde özofajit görülme sıklığında saptanan değişiklik. Endoscopy 2009;17:1-5. 10. Ateş M, Köşüş A, Köşüş N, Güler A. Results of upper gastrointestinal system endoscopy in women with dyspeptic symptoms. Eurasian J Med 2009;41:80-3. 11. Nazlıgül Y, Uslusoy H, Yılmaz N, et al. Şanlıurfa yöresinde üst gastrointestinal endoskopi bulguları ve Helicobacter pylori pozitifliği. Van Tıp Dergisi 1999;6:1-3. 12. Dursun M, Yılmaz Ş, Canoruç F, et al. Mide karsinomlarında anatomik lokalizasyon. Dicle Tıp Dergisi 2002;29:1-2. 13. Tuncer İ, Uygan İ, Kösem M, et al. Van ve çevresinde görülen üst gastrointestinal sistem kanserlerinin demografik ve histopatolojik özellikleri. Van Tıp Dergisi 2001;8:10-3. 14. Uyanıkoğlu A, Coşkun M, Binici DN, et al. Erzurum yöresi gastroskopi ve patoloji sonuçlarının değerlendirilmesi [Evaluation of gastroscopic and pathologic results Erzurum region]. Türkiye Klinikleri J Gastroenterohepatol 2011;18:70-4.