Nisan 2019 / (27 - 1)
Foley kateterin standart perkütan endoskopik gastrostomi yerine kullanımı; tek merkez deneyimi
Yazarlar
Mehmet BAYRAM1, Kader IRAK1, Özgür YILDIRIM2, Hüseyin ALKIM3
Kurumlar
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 1Gastroenteroloji Kliniği, 2İç Hastalıkları Kliniği, İstanbul
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Şisli Hamidiye Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 3Gastroenteroloji Kliniği, İstanbul
Özet
Giriş ve Amaç: Perkütan endoskopik gastrostomi uygulaması uzun yıllardır enteral nutrisyon için kullanılan bir yöntemdir. Perkütan endoskopik
gastrostomi kateteri kendiliğinden çıktığı veya hasta tarafından çıkarıldığı
durumlarda aynı yol üzerinden uygulanan Foley kateter ile de enteral nutrisyonun devamı sağlanabilmektedir. Biz de perkütan endoskopik gastrostomi
kateteri yerine Foley kateter kullanımını retrospektif olarak değerlendirmeyi hedefledik. Gereç ve Yöntem: 2016-2019 yılları arası İstanbul Kanuni
Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Gastroenteroloji endoskopi
ünitesinde perkütan endoskopik gastrostomi kateteri takılmış ve sonrasında
perkütan endoskopik gastrostomi kateteri istenmeden çıktığında Foley kateter takılan hastalar gelişen komplikasyonlar ve Foley kateterin kullanım
süresi açısından retrospektif olarak değerlendirildi.Bulgular: Çalışmaya verilerine ulaşılabilen 17 hasta dahil edildi. 8 hastada Foley kateterde tıkanma,
balonun sönmesi, migrasyona bağlı ileus ve ülser kanaması komplikasyonları
gelişti. Komplikasyon gelişmeyen 9/17 hasta grubunda Foley kateter ile takip
süresi medyan 6 hafta (1-74 hafta) olarak saptandı. Sonuç: Perkütan endoskopik gastrostomi kateteri yerine Foley kateter kullanımı özellikle yaşam
beklentisi çok kısa, endoskopik işlem riski yüksek olan hastalarda uygulanabilecek daha az invaziv, pratik ve ekonomik bir yöntemdir. Ancak hastalar
komplikasyonlar açısından yakından takip edilmelidir.
Anahtar Kelimeler
Foley kateter, perkütan gastrostomi
Giriş
Perkütan endoskopik gastrostomi (PEG) ilk kez 1980 yılındapediatrik hasta grubunda Gauderer ve arkadaşları tarafındanuygulanmıştır (1). Uzun süredir enteral nurtrisyonda kabulgörmüş ve sık kullanılan bir yoldur (2). Yutmaya engel olanözofagus veya baş boyun kanserleri, yutma refleksinin etkilendiği nörolojik hastalıklar (serebro-vasküler hastalıklar,amiyotrofik lateral skleroz, ileri evre demans vb.) ve travmaya bağlı yutma refleksi kayıpları PEG’in en çok kullanıldığıdurumlardır (3). Kullanıma bağlı değişebilen sürelerde de-ğiştirilmesi gereken bu kateterler, bazen yıpranmaya bağlıspontan veya hasta tarafından çekilmek suretiyle yerindençıkmaktadır. PEG kateteri yerinden çıktığı durumlarda aynıhat (fistül traktı) üzerinden uygulanan Foley kateter ile deenteral nutrisyonun devamı sağlanabilmektedir (4,5). BuradaPEG kateteri çıkmış ve yerine Foley kateter takılarak enteral nutrisyonun devam ettirildiği hastalarımızı retrospektif olarak değerlendirdik.
Gereç ve Yöntem
2016-2019 yılları arası İstanbul Kanuni Sultan Süleyman
Eğitim ve Araştırma Hastanesi gastroenteroloji endoskopi
ünitesinde PEG takılmış ve sonrasında PEG kateteri kendiliğinden çıkan veya hasta tarafından çıkarılan, endoskopiyi
kolay tolere edemeyecek durumda olan ve beklenen yaşam
süresinin kısa olması nedeniyle Foley kateter takılarak enteral nütrisyonun devam ettirildiği hastalar retrospektif olarak
değerlendirildi.
Hastalara acil servis, endoskopi ünitesi, yoğun bakım ünitesi
veya palyatif bakım ünitesinde yatak başında Foley kateter uygulaması yapıldı. 20 French balonlu Foley kateter üzerine
önce cilt sabitleyicisi ve klemp takıldı ve bu kateter çıkmış
olan PEG kateterin yolu üzerinde yerleştirildi. Foley kateterin
balonu 15-20 ml su ile şişirildi (Resim 1). Cilt sabitleyicisi cilde yakın olacak şekilde sabitlendi ve kateter üzeri kapatıldı.
Hastalara işlem için premedikasyon uygulanmadı.
Çalışma için İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve
Araştırma Hastanesi Etik kurulundan onay alındı (KAEK/
2018.7.10).
Bulgular
Çalışmaya verilerine ulaşılabilen 9’u kadın 17 hasta dahil
edildi. Hastaların yaş ortalaması 78 idi. Hastaların demografik verileri ve PEG takılma endikasyonları Tablo 1’de gösterilmiştir. Hastaların %47’sinde (8/17) Foley kateter takılmasına
bağlı komplikasyon gelişti. Komplikasyonlar aşağıda sıralanmaktadır.
Kateter kenarından sızma: Bir (%6) hastada Foley kateter kenarından sızıntı oldu. Bunun üzerine bir boy büyük Foley kateter
ile değiştirildi. Sızıntının yine devam etmesi nedeniyle Foley
kateter çekildi. Oluşmuş olan fistülden sızıntı devam etti. Terminal dönem akciğer kanseri olan hastada parenteral nutrisyona geçildi. Ancak hasta kısa süre içerisinde exitus oldu.
Kateter balon sönmesi: Üç (%18) hastada Foley kateter takıldıktan sonra kısa süre içinde (1-9 gün) balonun sönmesine
bağlı yerinden çıktı. Bu hastalara yeni standart PEG kateteri
takıldı.
Kateter tıkanması: İki (%12) hastada Foley kateterde tıkanma
gelişti (17. ve 27. gün). Bu hastalara da tıkalı olan Foley kateter çekilerek standart PEG kateteri takıldı. Katetere bağlı ülser ve gastrointestinal kanama: Bir (%6) hastada Foley kateter takıldıktan 37 gün sonra melena ve hematemez gelişmesi nedeni ile yapılan endoskopide antrumda,
muhtemelen Foley kateter balonunun temas ettiği alanlarda
oluşan büyüğü 2 cm boyutunda üzeri beyaz eksudalı ülserler
saptandı (Resim 2). Kanama endoskopik müdahaleye gerek
kalmadan medikal tedavi ile kontrol edildi. Sonrasında bu
hastada da Foley kateter çekilerek standart PEG kateteri takıldı.
Kateter migrasyonuna bağlı ileus: Bir (%6) hasta bulantı-kusma, karın ağrısı ile başvurdu ve Foley kateterin migrasyonuna
sekonder ileus geliştiği saptandı. Balon söndürülüp kateter
geri çekilince klinik tablo düzeldi. Foley kateter çıkarılarak
yerine standart PEG kateteri takıldı.
Komplikasyon gelişmeyen 9 (%53) hastadan 3 tanesi Foley
kateter ile beslenmeye devam ederken primer hastalığına bağ-
lı exitus oldu. 3 hastada komplikasyon olmaksızın kullanım
zorluğu ve hasta yakınlarının talebi ile standart PEG kateterine geçildi. 3 hastada aralıklı değişimlerle birlikte Foley kateter kullanımı devam etti. Bu grupta Foley kateter ile takip
süresi medyan 6 hafta (1-74 hafta) olarak saptandı.
Genel olarak bakıldığında Foley kateter takarak takip ettiğimiz 17 hastanın sadece 6’sında (%35) Foley kateter kullanı-
mı kalıcı olabilmiştir. Sekiz (%47) hastada komplikasyon, 3
hastada (%18) ise kullanım zorluğu nedeniyle Foley kateter
kullanımından vazgeçilmek zorunda kalınmıştır
Tartışma
PEG kateteri yerine Foley kateter takılması geçmişten berikullanılan tartışmalı bir durumdur. Bu konuda literatürdeçalışmalar mevcuttur (4,5). Yine balonlu PEG kateterleri degünlük kullanımda mevcuttur. Foley kateter yerleştirilirkenendoskopik işlem gerektirmemesi ve yatak başı uygulanabilmesi hasta popülasyonu göz önüne alındığında avantaj sağ-lamaktadır. Foley kateterin PEG kateterinden çok daha ucuzolması ve kolay temin edilebilmesi diğer avantajlarıdır. Bizçalışmamızda komplikasyon gelişmeyen grupta %35 hastadaFoley kateter ile en uzun 74 haftalık bir takip süresine ulaştık.Literatürde komplikasyon gelişmeyen grupta %28,5 hastadaen çok 77 hafta süre ile takip edilen hastalar mevcuttur (6).Bizim sonuçlarımız literatüre benzerdir. Bizim çalışmamızdakomplikasyon gelişmeyen gruptaki medyan takip süremiz 6haftadır. Literatüre bakıldığında medyan takip süresi bildirençalışma bulunamadı.Foley kateter kullanımı ile ilgili kateter balonunun sönmesive kateter tıkanması bildirilmiş komplikasyonlardır (6,7). Bukomplikasyonlar bizim çalışmamızda sırası ile %18 ve %12oranında saptandı. Literatürde ise %19 ve %5 oranında olduğu görüldü (6). Hasta sayısının az olmasını dikkate alındığında bu komplikasyonları literatüre benzer oranlarda bulduk.Foley kateter migrasyonuna bağlı komplikasyonlar değerlendirildiğinde literatürde akut pankreatit vakaları bildirilmiştir (8). Biz çalışmamızda akut pankreatit komplikasyonusaptamadık. Yine migrasyona bağlı ileus tablosu literatürde%19’a varan oranlarda bildirilmiştir (6). Bizim çalışmamızdabu oran %6’dır. Migrasyona bağlı komplikasyonlar kateterbalonunu söndürüp kateter geri çekilerek kolay bir şekildekontrol edilebilmektedir (6). Biz çalışmamızda migrasyonuönlemek için daha önce çıkmış olan PEG kateterinin cilt sabitleyicisini veya bu amaçla kullanılabilecek başka bir cilt sabitleyiciyi önce Foley kateter üzerine yerleştirip sonra kateterihastaya taktık. Literatüre göre bu komplikasyonun daha azgörülmesi bunu etkin olarak uygulamamız ile açıklanabilir.Literatürde de kateter migrasyonunu önlemek için cilde girişyerini plastik halka benzeri bir cisim ile sabitlemek önerilmektedir (5). Bunun ileus ve akut pankreatit gibi migrasyonabağlı komplikasyonları azalttığı tespit edilmiştir (5).Biz çalışmamızda literatürde olmayan ancak kateter migrasyonu ve balonun mide duvarına basısına bağlı olduğunu dü-şündüğümüz ülser ve kanama saptadık.PEG kateter yerine Foley kateter kullanımı özellikle yaşambeklentisi düşük hastalarda daha az invaziv, pratik ve ekonomik bir alternatif olarak düşünülebilir. PEG takılan hastapopülasyonu göz önüne alındığında endoskopi gerektirmemesi büyük avantajdır. Ancak Foley kateteri takılan hastaların yarısından çoğunda standart PEG kateterine geri dönmekgerekebilir. Ayrıca olası ciddi komplikasyonlar (migrasyonaikincil ileus, kanama) yönünden hastalar yakından takip edilmelidir.
Kaynaklar
1. Gauderer MW, Ponsky JL, Izant RJ Jr. Gastrostomy without laparotomy:a percutaneous endoscopic technique. J Pediatr Surg 1980;15:872-5.
2. Gauderer MW. Percutaneous endoscopic gastrostomy-20 years later: ahistorical perspective. J Pediatr Surg 2001;36:217-9.
3. Rahnemai-Azar AA, Rahnemaiazar AA Naghshizadian R, Kurtz A, Farkas DT. Percutaneous endoscopic gastrostomy: indications, technique,complications and management. World J Gastroenterol 2014;20:7739-51.
4. Kadakia SC, Cassaday M, Shaffer RT. Prospective evaluation of Foley catheter as a replacement gastrostomy tube. Am J Gastroenterol1992;87:1594-7.
5. Kadakia SC, Cassaday M, Shaffer RT. Comparison of Foley catheteras a replacement gastrostomy tube with commercial replacement gastrostomy tube: a prospective randomized trial. Gastrointest Endosc1994;40:188-93.
6. Metussin A, Sia R, Bakar S, Chong VH. Foley catheters as temporarygastrostomy tubes: Experience of a nurse-led service. Gastroenterol Nurs2016;39:273-7.
7. Cassaday M1, Kadakia SC, Yamamoto K, Parker A. Foley feeding catheter migration into the small bowel. J Clin Gastroenterol 1992;15:242-
4
8. Shah AM, Shah N, DePasquale JR. Replacement gastrostomy tube causing acute pancreatitis: Case series with review of literature. JOP. J Pancreas (Online) 2012;13:54-7.